Fizika, 6 sinf, Turdiyev N.Sh., 2014

Fizika, 6 sinf, Turdiyev N.Sh., 2014.

Учебник по физике для 6 класса на узбекском языке.

   Qo‘lingizdagi kitob Siz uchun yangi o‘quv predmeti bo‘lgan «Fizika» darsligining birinchisidir. Keyingi 7–9- sinflarda ham «Fizika»dan o‘quv darslari davom etadi.
Darslikda shu hodisalarga doir murakkab bo‘lmagan va o‘zingiz bajarib ko‘ra oladigan qiziqarli topshiriqlar beriladi.




FIZIKA TARAQQIYOTI TARIXIDAN MA’LUMOTLAR.
Fizika grekcha «phyusis» – tabiat degan so‘zdan olingan bo‘lib, tabiat haqidagi fan degan ma’noni anglatadi. Inson o‘zini o‘rab turgan tabiat haqidagi bilimlarni yashash uchun bo‘lgan ayovsiz kurashlar jarayonida o‘rganib borgan. Dastlabki ilmiy ma’lumotlarni to‘plash, insonlar ekin ekib, o‘troq hayot kechiradigan joylarda boshlangan. Bunday qulay imkoniyatga ega bo‘lgan misrlik va bobilliklar to‘plagan bilimlaridan foydalanib piramidalar, ibodatxonalar, qal’alar, to‘g‘onlar qurganlar. Qurilishda oddiy mexanizmlardan: richaglar, yumalatuvchi xodalar, qiya tekislikdan foydalanishganlar. Fizika haqidagi ma’lumotlarni birinchi bor kitob shaklida qadimgi yunon mutafakkiri Aristotel (Arastu) (milod.avval. 384–322-y.) bayon etgan. Olamning nimadan tuzilganligi haqidagi nazariyani miloddan avvalgi 341–270- yillarda yashagan Epikur bergan. Uning g‘oyalarini shoir Lukretsiy o‘zining «Narsalarning tabiati haqida» nomli poemasida keltiradi. Unga ko‘ra barcha jismlar ko‘zga ko‘rinmaydigan, bo‘linmaydigan atomlardan tashkil topgan va ular to‘xtovsiz harakatda bo‘ladi.

Fizika qonunlarini harbiy texnikada keng ko‘lamda qo‘llagan olimlardan biri Arximed edi. Arximed miloddan avvalgi 287- yilda Sitsiliya orolidagi Sirakuza shahrida tug‘iladi. Bu davrda Sitsiliya oroli Rim va Karfagen orasidagi urush maydoni edi. Oroldagi hokimiyat mustaqilligini asrab qolish uchun mudofaa inshootlarini quradi. Bunda Arximedning muhandislik qobiliyati qo‘l keladi. Rimliklar Sitsiliyaga ham dengizdan, ham quruqlikdan hujum qilishadi.

MUNDARIJA.
Kirish.
1-mavzu. Fizika nimani o‘rganadi? Fizik hodisalar.
2-mavzu. Fizika taraqqiyoti tarixidan ma’lumotlar.
3-mavzu. Jamiyat rivojlanishida fizikaning ahamiyati. O‘zbekistonda fizika taraqqiyoti.
4-mavzu. Fizikada ishlatiladigan ayrim atamalar.
5-mavzu. Kuzatishlar va tajribalar.
6-mavzu. O‘lchashlar va o‘lchash aniqligi.
7-mavzu. Fizik kattaliklar va ularni o‘lchash.
I BOB. MODDA TUZILISHI HAQIDA DASTLABKI MA’LUMOTLAR.
Kirish suhbati.
8-mavzu. Modda tuzilishi haqida Demokrit, ar-Roziy, Beruniy va Ibn Sino ta’limotlari.
9-mavzu. Molekulalar va ularning o‘lchamlari.
10-mavzu. Molekulalarning o‘zaro ta’siri va harakati. Broun harakati.
11-mavzu. Turli muhitlarda diffuziya hodisasi.
12-mavzu. Qattiq jism, suyuqlik va gazlarning molekular tuzilishi.
13-mavzu. Suyuqliklarda diffuziya hodisasini o‘rganish (uyda bajariladi).
II BOB. MEXANIK HODISALAR.
Kirish suhbati.
14-mavzu. Jismlarning mexanik harakati. Trayektoriya.
15-mavzu. Jismlarning bosib o‘tgan yo‘li va unga ketgan vaqt. Bosib o‘tilgan yo‘l (masofa) va vaqt birliklari.
16-mavzu. Tekis va notekis harakat haqida tushuncha. Tezlik va uning birliklari.
17-mavzu. Massa va uning birliklari.
18-mavzu. Laboratoriya ishi. Shayinli tarozi yordamida jism massasini o‘lchash.
19-mavzu. Zichlik va uning birliklari. Beruniy va Hozinning zichlikni aniqlash usullari.
20-mavzu. Laboratoriya ishi. Qattiq jismning zichligini aniqlash.
21-mavzu. Jismlarning o‘zaro ta’siri haqida ma’lumotlar. Kuch.
22-mavzu. Og‘irlik kuchi.
23-mavzu. Laboratoriya ishi. Dinamometr yordamida kuchlarni o‘lchash.
24-mavzu. Bosim va uning birliklari.
25-mavzu. Bosimni oshirish va kamaytirish usullari.
26-mavzu. Suyuqlik va gazlarda bosimning tabiati.
27-mavzu. Paskal qonuni va uning qo‘llanilishi.
28-mavzu. Suyuqlikning idish tubiga bergan bosimi.
29-mavzu. Tutash idishlar.
30-mavzu. Atmosfera bosimi. Torrichelli tajribasi.
31-mavzu. Arximed qonuni va uning qo‘llanilishi.
32-mavzu. Harakatlanuvchi suyuqlik va gazlarning jismga ta’siri.
33-mavzu. Ish va energiya haqida tushuncha.
34-mavzu. Energiya turlari. Quvvat.
III BOB. JISMLARNING MUVOZANATI. ODDIY MEXANIZMLAR.
Kirish suhbati.
35-mavzu. Jismlarning massa markazi va uni aniqlash. Muvozanat turlari.
36-mavzu. Kuch momenti. Richag va uning muvozanat sharti.
37-mavzu. Laboratoriya ishi. Richagning muvozanatda bo‘lish shartini o‘rganish.
38-mavzu. Oddiy mexanizmlar: blok, qiya tekislik, vint, pona va chig‘iriqning qo‘llanilishi.
39-mavzu. Mexanizmlardan foydalanishda ishlarning tengligi.
40-mavzu. Mexanikaning oltin qoidasi. Mexanizmning foydali ish koeffitsiyenti.
IV BOB. ISSIQLIK HODISALARI.
Kirish suhbati.
41-mavzu. Issiqlikni hosil qiluvchi manbalar. Issiqlik qabul qilish.
42-mavzu. Jismlarning issiqlikdan kengayishi.
43-mavzu. Qattiq jism, suyuqlik va gazlarda issiqlik uzatilishi. Issiqlik o‘tkazuvchanlik. Konveksiya.
44-mavzu. Nurlanish. Turmushda va texnikada issiqlik uzatilishidan foydalanish.
45-mavzu. Issiqlik hodisalari haqida Forobiy, Beruniy va Ibn Sino fikrlari.
46-mavzu. Temperatura. Termometrlar. Jismning temperaturasini o‘lchash.
47-mavzu. Laboratoriya ishi. Termometr yordamida havo va suyuqlik temperaturasini o‘lchash.
48-mavzu. Ichki energiya va uni o‘zgartirish usullari.
49-mavzu. Ichki yonuv dvigatellari. Bug‘ turbinasi.
50-mavzu. Reaktiv dvigatel. Issiqlik mashinalari va tabiatni muhofaza qilish.
V BOB. YORUG‘LIK HODISALARI.
Kirish suhbati.
51-mavzu. Yorug‘likning tabiiy va sun’iy manbalari.
52-mavzu. Yorug‘likning to‘g‘ri chiziq bo‘ylab tarqalishi. Soya va yarim soya.
53-mavzu. Quyosh va oy tutilishi.
54-mavzu. Yorug‘likning tezligi. Yorug‘likning qaytishi va sinishi.
55-mavzu. Yorug‘lik hodisalari haqida Beruniy va Ibn Sinoning fikrlari.
56-mavzu. Yassi ko‘zgu.
57-mavzu. Linzalar haqida tushuncha.
58-mavzu. Shisha prizmada yorug‘likning tarkibiy qismlarga ajralishi. Kamalak.
59-mavzu. Laboratoriya ishi. Yassi ko‘zgu yordamida yorug‘likning qaytishini o‘rganish.
60-mavzu. Shisha prizma yordamida yorug‘likning spektrga ajralishini o‘rganish.
VI BOB. TOVUSH HODISALARI.
Kirish suhbati.
61-mavzu. Tovush manbalari va uni qabul qilgichlar.
62-mavzu. Tovushning turli muhitlarda tarqalishi.
63-mavzu. Tovush kattaliklari.
64-mavzu. Tovushning qaytishi. Aks-sado.
65-mavzu. Musiqiy tovushlar va shovqinlar. Tovush va salomatlik. Me’morchilikda tovush.
QO‘SHIMCHA MASALALAR.
FOYDALANILGAN ADABIYOTLAR.



Бесплатно скачать электронную книгу в удобном формате, смотреть и читать:
Скачать книгу Fizika, 6 sinf, Turdiyev N.Sh., 2014 - fileskachat.com, быстрое и бесплатное скачивание.

Скачать pdf
Ниже можно купить эту книгу по лучшей цене со скидкой с доставкой по всей России.Купить эту книгу


Скачать - pdf - Яндекс.Диск.




Теги: учебник на узбекском языке :: физика :: Turdiyev :: 6 класс