Астрономия, 11 класс, Воронцов-Вельяминов Б.А., 1989

Астрономия, 11 класс, Воронцов-Вельяминов Б.А., 1989.

Фрагмент из книги:
Астрономия — иң борынгы фәннәрнең берсе, ул кешенең практик ихтыяҗлары нигезендә барлыкка килгән һәм алар белән берлектә үскән. Астрономиядән башлангыч мәгълүматлар моннан меңнәрчә ел элек үк инде Вавилонда, Мисырда, Кытайда яшәүчеләргә билгеле булган һәм ул илләрнең халыклары тарафыннан вакытны һәм горизонт якларын билгеләү өчен файдаланылган.




Астрономик күзәтүләрнең үзенчәлекләре.
Астрономия Җирдән торып күзәтүләргә нигезләнә. Бары тик безнең гасыр-ның 60 нчы елларыннан алып кына күзәтү эшләре космостан — автоматик һәм идарә ителә торган космик станцияләрдән башкарыла. Астрономиядә күзәтүләр, физика һәм химиядәге тәҗрибәләр ролен уйнау белән бергә, кайбер үзенчәлекләргә дә ия.

Астрономик күзәтүләрнең беренче үзенчәлеге шунда: күзәтүләр өйрәнелә торган объектларга карата күбесенчә пассив рәвештә бара. Күктәге җисемнәргә без актив рәвештә тәэсир итә алмыйбыз, башка табигать фәннәрендәге кебек (бик сирәк очракларны исәпкә алмаганда) тәҗрибәләр дә үткәреп булмый. Бары тик космик аппаратлар куллану гына Айда һәм иң якын планеталарда турыдан-туры тикшеренүләр үткәрергә мөмкинлек бирде.

ОГЛАВЛЕНИЕ.
I. КЕРЕШ.
1. Астрономия фәне.
2. Астрономик күзәтүләр һәм телескоплар.
II. АСТРОНОМИЯНЕҢ ПРАКТИК НИГЕЗЛӘРЕ.
3. Йолдызлыклар. Йолдыз карталары. Күк координаталары.
4. Астрономик күзәтүләрдән чыгып географик киңлекне билгеләү.
5. Эклиптика. Кояш белән Айның күренмә хәрәкәте.
6. Айның хәрәкәте. Кояш һәм Ай тотылу.
7. Вакыт һәм календарь.
III. КҮК ҖИСЕМНӘРЕНЕҢ ХӘРӘКӘТЕ.
8. Дөньяга фәнни караш өчен көрәш.
9. Кояш системасының составы һәм масштаблары.
10. Планеталарның конфигурацияләре һәм күренү шартлары.
11. Кеплер законнары.
12. Кояш системасындагы җисемнәргә кадәр ераклыкны һәм аларның үлчәмнәрен билгеләү.
13. Күк җисемнәренең тартылу кече тәэсирендә хәрәкәте.
IV. АСТРОФИЗИК ТИКШЕРҮ ЫСУЛЛАРЫ.
14. Күк җисемнәренең электромагнитик нурланышын тикшерү. Спектрлары буенча күк җисемнәренең физик үзлекләрен һәм хәрәкәт тизлекләрен билгеләү.
V. КОЯШ СИСТЕМАСЫНДАГЫ ҖИСЕМНӘРНЕҢ ФИЗИК ТАБИГАТЕ.
15. Планеталарның гомуми характеристикасы. Алар табигатенең физик бәйлелеге.
16. Җир планетасы.
17. Ай—Җирнең табигый иярчене.
18. Җир төркемендәге планеталар.
19. Гигант планеталар.
20. Кояш системасындагы кечкенә җисемнәр.
21. Кояш системасы — барлыкка килүләре бертөрле булган җисемнәр комплексы.
VI. КОЯШ ҺӘМ ЙОЛДЫЗЛАР.
22. Кояш — иң якын йолдыз.
23. Йолдызларга кадәрге ераклыкны билгеләү. Аларның төп характеристикалары.
24. йолдызларның массалары һәм үлчәмнәре.
25. Үзгәрешле һәм стационар булмаган йолдызлар.
26. Йолдызлар дөньясындагы иң мөһим үзенчәлекләр, йолдызларның эволюциясе.
VII. ГАЛӘМНЕҢ ТӨЗЕЛЕШЕ ҺӘМ ЭВОЛЮЦИЯСЕ.
27. Безнең Галактика.
28. Чәчелмә (диффуз) материя.
29. Башка йолдыз системалары — галактикалар.
30. Дөньяның материалистик картинасы.
Кушымталар.
Күнегүләргә җаваплар.
Атамалар һәм исемнәр күрсәткече.

Купить .





Теги: учебник по астрономии :: астрономия :: Воронцов-Вельяминов :: 11 класс